vreemdelichaamreacties

Vreemddelichaamreacties zijn ontstekingsreacties van het lichaam op materiaal dat als vreemd wordt herkend en niet op natuurlijke wijze kan worden afgebroken of verwijderd. Ze komen vaak voor bij bond met implantaten, suturematerialen en andere deeltjes die in zacht weefsel of in organen achterblijven.

Het mechanisme draait om een immuunsysteemreactie op niet-afbreekbaar of slecht afbreekbaar materiaal. Macrofagen omringen het vreemd lichaam en kunnen granulomen vormen; bij langdurige prikkeling kunnen vreemde-lichaam-giantcellen ontstaan. De ontsteking kan zowel acuut als chronisch verlopen; chronische reacties kunnen maanden of jaren na blootstelling optreden en kunnen gepaard gaan met zwelling, nodulering en pijn.

Oorzaken en voorbeelden zijn onder meer chirurgische implantaten en suturematerialen, dermale fillers en tatoeagepigmenten, talc, splinters en fragmenten van prostheses of dental materials. Ook bij bepaalde cosmetische of medische procedures kunnen vreemde-lichaamreacties ontstaan, afhankelijk van het materiaal en de biocompatibiliteit.

Klinisch presenteren deze reacties zich vaak als nabijgelegen noduli, zwelling, roodheid of pijn, soms met een abces of afscheiding. Infectie kan gelijktijdig of misleidend aanwezig zijn, waardoor onderscheid essentieel is. Diagnostiek omvat klinisch onderzoek, beeldvorming (röntgen, CT, MRI) en, indien persisterende laesies bestaan, een biopsie. Histologisch onderzoek toont granulomateuze ontsteking met vezelrijke omlijning rondom het materiaal.

Behandeling richt zich op verwijdering van het vreemde materiaal indien mogelijk. Soms is aanvullende therapie nodig, zoals intralesionale of systemische corticosteroïden, bij ontstekingssymptomen zonder directe verwijdering. Vaccins en infectieuze complicaties worden apart behandeld. Prognose hangt af van de bereikbaar- en verwijderbaarheid van het materiaal en de mate van ontsteking. Preventie draait om het gebruik van biocompatibele materialen en nauwkeurige chirurgische technieken.