voortplantingskansen

Voortplantingskansen is de waarschijnlijkheid dat een individu binnen een bepaalde periode tot voortplanting overgaat, oftewel het vermogen en de gelegenheid om nakomelingen te krijgen. De term wordt in diverse vakgebieden gebruikt, zoals menselijke voortplantingsgeneeskunde, demografie en ecologie, en kan verwijzen naar conceptiekansen per cyclus, tot aan de levenslange reproductieve succesratio van een populatie.

Biologische factoren spelen een centrale rol. Bij mensen bepaalt leeftijd in sterke mate de kans op conceptie en de draagkracht van de vrouw; de vruchtbaarheidsgroep verschuift met de leeftijd en de kans op zwangerschap per cyclus neemt af naarmate vrouwen ouder worden. Bij mannen zijn spermaproductie en kwaliteit eveneens onderhevig aan leeftijd, maar minder abrupt. Gezondheid, hormonale balans, ovulatiepatronen en genetische aanleg beïnvloeden de voortplantingskansen aanzienlijk.

Leefstijl en omgevingsfactoren dragen eveneens bij. Voeding, lichaamsgewicht, roken, alcoholgebruik, stress en blootstelling aan schadelijke stoffen kunnen conceptiekansen en het risico op complicaties beïnvloeden. Sociaaleconomische omstandigheden, toegang tot gezondheidszorg en anticonceptie bepalen mede de realisatie van voortplantingskansen op populatieniveau. Relatiestructuur, seksuele activiteit en culturele normen beïnvloeden bovendien de kansen op voortplanting in een samenleving.

In ecologie en evolutie verschillen organismen sterk in hun aanpak. Sommige soorten kennen hoge jaarlijkse voortplantingskansen maar korte levensduur (r-strategieën), terwijl anderen investeren in toekomstige nakomelingen over langere tijd (K-strategieën). Voortplantingskansen worden vaak gemeten via conceptiekansen per cyclus, vruchtbaarheid per jaar of het aantal nakomelingen per individu (reproductief succes) en kunnen worden gemodelleerd met demografische en populatietrendanalyses.