vijfregelig

Vijfregelig is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat letterlijk “met vijf regels” betekent. In de context van muzieknotation verwijst het meestal naar de vijfregelige notenbalk, de standaardvorm van de muzikale notatie waarin toonhoogte en ritme worden vastgelegd.

Een vijfregelige notenbalk bestaat uit vijf horizontale lijnen en vier tussenruimten. Noten en andere tekens worden op lijnen of tussenruimten geplaatst, meestal begeleid door een sleutel (bijvoorbeeld de G-sleutel of de F-sleutel) die aangeeft welke toonhoogte op elke lijn correspondeert. Samen met maatsoort en toonsoort biedt de balk de basis voor het lezen van muziek. Voor muziek voor toetsen of stemmen wordt vaak meerdere staven gebruikt die met een brace zijn verbonden; bij pianomuziek bijvoorbeeld wordt meestal een grand staff toegepast, opgebouwd uit twee vijfregelige staven.

Historisch gezien werd de vijfregelige notenbalk in de westerse muzieknotatie geleidelijk de standaard in de vroegmoderne periode; daarvoor bestonden varianten met minder regels of met andere notatiesystemen zoals neumen en mensurale muziek. Tegenwoordig is de vijfregelige balk overal ter wereld de norm in bladmuziek en muziekonderwijs.

De term wordt vooral in de muziekwereld gebruikt, maar kan in bredere context ook verwijzen naar elke voorstelling die uit vijf parallele lijnen bestaat.