verzekeringsstelsel

Een verzekeringsstelsel is een georganiseerde structuur die de financiële gevolgen van bepaalde sociale risico's opvangt en beperkt door middel van verzekeringen en betalingen van burgers, werkgevers en de staat. Veelvoorkomende risico's die door zo’n stelsel worden gedekt, zijn ziektekosten, ouderdom, arbeidsongeschiktheid, werkloosheid en andere sociale risico’s. Doel is sociale zekerstelling te bieden, economische stabiliteit te bevorderen en op grote schokken voor burgers te voorkomen via gedeelde risico's en solidariteit.

Verzekeringsstelsels worden op verschillende manieren vormgegeven. Ze kunnen publiek gefinancierd, publiek-privaat of volledig privaat zijn, en kunnen verplicht of vrijwillig zijn. Financiering vindt meestal plaats via premies, bijdragen of belastingen, vaak met inkomensafhankelijke componenten. Risico’s worden gebundeld (risk pooling) zodat de kosten van hoge uitkeringen gedragen worden door de hele groep. Uitkeringen en dekkingsomvang worden geregeld door wetten en regels, met afspraken over wie recht heeft op welke uitkeringen, hoe hoog ze zijn en hoe ze worden uitgevoerd. Toezicht en evaluatie komen vaak van de overheid of van onafhankelijke toezichthouders, en verzekeraars of pensioenfondsen moeten aan kwaliteitseisen voldoen.

Veel verzekeringsstelsels omvatten specifieke onderdelen zoals gezondheidszorg, ouderdomspensioenen, arbeidsongevallen en werkloosheidsuitkeringen. In de literatuur worden verschillende modellen onderscheiden, bijvoorbeeld de Beveridge- (publiek belastingsfinanciering) en Bismarck- (werkgevers- en werknemerspremies via sociale verzekeringen) benadering, die in de praktijk vaak gemengd voorkomen. Voordelen van verzekeringsstelsels zijn onder meer brede draagvlak, bescherming tegen financiële catastrofes en stabiliteit. Nadelen kunnen hoge kosten, administratieve lasten en uitdagingen bij toegankelijkheid en duurzaamheid zijn, zeker bij vergrijzing en stijgende zorguitgaven. Effectief beleid richt zich op universaliteit, solidariteit en efficiëntie.