verwijzingsuitdrukking

Verwijzingsuitdrukking is een taalkundige term voor een uitdrukking die in een specifieke context naar een bepaalde entiteit verwijst. Ze worden gebruikt om referenten in een tekst of gesprek te identificeren en kunnen op verschillende wijzen naar hetzelfde object verwijzen. De verwijzende functie hangt sterk af van de context, zodat dezelfde uitdrukking in andere situaties naar iets anders kan verwijzen.

De belangrijkste typen verwijzingsuitdrukkingen zijn onder meer: persoonlijke verwijzers zoals voornaamwoorden (hij, zij) en eigennaamwoorden (Jan, Marie); determiners met descriptieve inhoud zoals definite descriptions (de schrijver van dit boek) of demonstratieven (deze auto, die jongen); en indefiniete verwijzers zoals sommige/een of andere verwijzingsuitdrukkingen die een referent introduceseren zonder een uniek object in het gesprek te definiëren. Ook indexicale of deictische uitdrukkingen zoals dit, hier, nu verwijzen naar elementen in de huidige context en zijn vaak afhankelijk van spatiële of temporele referentie. Anaforische verwijzingen verwijzen terug naar eerder genoemde entiteiten in de discourse.

In de semantiek en pragmatiek speelt de resolutie van verwijzingen een centrale rol. Een verwijzingsuitdrukking kan een referent bij een bepaald moment vastleggen, maar de uiteindelijke interpretatie hangt af van de context en de luisteraar. Sommige uitdrukkingen refereren wel aan een entiteit maar kunnen in sommige situaties niet bestaan of weinig informatie opleveren (referentieverlies of falsefe verwijzing). In de praktijk worden verwijzingsuitdrukkingen bestudeerd om te begrijpen hoe taal referentie stabiliseert in communicatie en hoe dit proces automatiseerbaar is, bijvoorbeeld in respectievelijke NLP-toepassingen.