verfeitelijking

Verfeitelijking is een term die in sommige Nederlandse academische discussies wordt gebruikt om het proces te beschrijven waarbij praktijken, discourses of verschijnselen als feiten worden behandeld of geformaliseerd als feiten. Het verwijst meestal naar mechanismen zoals standaardisatie, documentatie, kwantificatie en de legitimering van kennis door autoriteiten binnen beleid, wetenschap, economie of media. De term is niet breed ingeburgerd in standaardwoordenboeken en kan per veld verschillende connotaties hebben.

In de praktijk zien velen verfeitelijking terug in dataficatie van sociale verschijnselen, waarbij ervaringen of waargenomen verschijningen worden vertaald naar meetbare indicatoren die als onafhankelijk bewijs gelden. Voorbeelden zijn het omzetten van patiëntervaringen in scores, het codificeren van sociaal gedrag in statistische indicatoren, of het bepalen van beleidsprioriteiten aan de hand van dashboards en audits.

Mechanismen omvatten afspraken en normen die definiëren wat als feitelijk wordt beschouwd, evenals wettelijke kaders, certificering en digitale systemen die data genereren en opslaan. Het beoogde voordeel is toegenomen voorspelbaarheid, transparantie en legitimiteit van beslissingen; het kan echter ook leiden tot verlies van nuance, verarming van context en versterkte machtsverhoudingen tussen degenen die de metrics bepalen en degenen die gemeten worden.

Verfeitelijking staat nauw verwant aan begrippen als dataficatie, rationalisering en commodificatie, maar richt zich specifiek op de status van kennis als feit binnen bureaucratische en technocratische praktijken. Kritisch toezicht en reflexiviteit worden aanbevolen om overmatige afhankelijkheid van cijfers te voorkomen en ruimte te laten voor kwaliteiten die moeilijk in cijfers uit te drukken zijn.