verdraagzaamheid

Verdraagzaamheid is het vermogen en de bereidheid om mensen met andere overtuigingen, levensovertuigingen, waarden of achtergronden te laten bestaan en met hen samen te leven, ook als men hun opvattingen niet deelt. Het gaat verder dan louter geduld; verdraagzaamheid omvat een respectvolle houding en, indien mogelijk, de bereidheid tot dialoog. Binnen een pluriforme samenleving geldt verdraagzaamheid als een grondbeginsel voor vrede en sociale stabiliteit, onder de voorwaarde dat basisrechten en de rechtsstaat worden gerespecteerd.

Historisch gezien is verdraagzaamheid een kernidee van de Verlichting en van liberalisme, waarin vrijheid van gedachte, religie en meningsuiting centraal staan. Denkers als Voltaire en Locke pleitten voor religieuze tolerantie en het beperken van geschriften of organisaties die geweld of onderdrukking bevorderen. In veel hedendaagse democratieën wordt verdraagzaamheid verankerd in constituties, wetten en onderwijs.

In de praktijk verwijst verdraagzaamheid naar de ruimte die burgers elkaar geven om verschillen te uiten en om te leven volgens diverse tradities, zonder bewust schade te veroorzaken aan anderen. Die ruimte is niet onbeperkt: discriminerend handelen, haatzaaien en geweld vallen buiten wat veel rechtsstelsels als verdraagzaam beschouwen. Het gesprek over verdraagzaamheid betreft dus een balans tussen vrijheid en gelijkwaardigheid, tussen kritiek op opvattingen en het recht op bestaan van die opvattingen.