uprzedzeniami

Uprzedzeniami, w sensie socjologicznym, określa się utrwalone, negatywne postawy, przekonania i oceny wobec określonych grup ludzi lub idei, często bez wystarczających podstaw empirycznych. Mogą być jawne lub ukryte (niejawne), a ich obecność sprzyja tworzeniu stereotypów i dyskryminacji.

Etymologia terminu wywodzi się od polskiego czasownika uprzedzić, zrozumianego jako narzucanie z góry opinii. W praktyce uprzedzenia oznaczają ocenianie osób na podstawie cech przynależności do danej grupy, a nie na podstawie indywidualnych cech.

Najczęściej wyróżnia się uprzedzenia na tle rasy i etniczności, religii, płci, wieku, orientacji seksualnej, niepełnosprawności, statusu ekonomicznego, narodowości oraz języka. Mogą mieć charakter jawny lub ukryty; niejawne uprzedzenia często ujawniają się w nieświadomych ocenach i decyzjach.

Proces formowania uprzedzeń obejmuje mechanizmy poznawcze (heurystyki), efekt potwierdzenia, socjalizację, stereotypy oraz dynamikę grupową (in-group/out-group). Media, edukacja i organizacje mogą utrwalać lub kwestionować te postawy, wpływając na to, jak postrzega się innych.

Skutki uprzedzeń obejmują dyskryminację w edukacji, zatrudnieniu i opiece zdrowotnej, ograniczanie możliwości życiowych, konflikty społeczne i pogorszenie jakości życia osób objętych uprzedzeniami.

Przeciwdziałanie uprzedzeniom obejmuje edukację antydyskryminacyjną, działania na rzecz kontaktu międzygrupowego, treningi refleksyjne i myślenia krytycznego, włączające polityki instytucji oraz media literacy. Badania sugerują, że bezpośredni kontakt z przedstawicielami innych grup, prowadzony w warunkach równego statusu, może zmniejszać uprzedzenia.