uitroepwoord

Een uitroepwoord is een woordsoort die spontane emoties of reacties uitdrukt en meestal geen syntactische functie in de hoofdzin heeft. In de Nederlandse grammatica wordt ook wel gesproken van uitroepwoord of tussenwerpsel; beide termen verwijzen naar uitdrukkingen die een emotionele of affectieve betekenis geven en die op zichzelf kunnen staan of in een zin als interjectie voorkomen. Uitroepwoorden dragen de toon van een uitspraak op en geven reactie op een situatie; ze kunnen verbazing, pijn, vreugde of afkeer uitdrukken.

Uitroepwoorden zijn doorgaans onveranderlijk en worden niet vervoegd. Ze kunnen als losse zinnen voorkomen of als tussenwerpsel in zinnen voorkomen, waardoor ze vaak tussen komma’s of uitroeptekens geplaatst worden. In geschreven taal wordt meestal een uitroepteken gebruikt om de emotie te accentueren, hoewel sommige interjecties in informele taal ook zonder krachtige markering kunnen voorkomen. In spraak kan de betekenis van een uitroepwoord door intonatie sterk variëren.

Enkele veelvoorkomende uitroepwoorden in het Nederlands zijn oh, ach, au, o, hè, jo, jeetje en hoera. Ook klanken zoals pfoe of tja komen voor. De keuze van het uitroepwoord bepaalt mee de nuance van de emotie of reactie.

Functie en syntaxis van het uitroepwoord zijn beperkt: het levert geen grammaticale informatie op voor de zin zelf, maar geeft pragmatische informatie over de houding van de spreker. In conversatie kan een uitroepwoord ook als vocatief dienen, zoals in Hé, kom hier!, waarbij het de aandacht trekt of iemand adresseert.