uitdrukkers

Uitdrukkers is een term in het Nederlands die verwijst naar een categorie taaleenheden die een betekenis uitdrukken die verder gaat dan de som van de afzonderlijke woorden. In de praktijk worden uitdrukkers vaak beschouwd als vaste of semivaste zinsdelen, waarvan de figuurlijke betekenis in de taalgemeenschap gangbaar is. Ze komen overeen met wat in het Engels vaak als idioms of fixed expressions wordt aangeduid.

Kenmerken van uitdrukkers zijn onder meer een vaak niet- of nauwelijks afleidbare betekenis uit de woorden zelf, en een zekere mate van vaste schets of woordvolgorde. Sommige uitdrukkers zijn volledig vast (zoals gezegden), andere zijn semi-vaste uitdrukkers die wat variatie toelaten, bijvoorbeeld door enkele woorden te vervangen of aan te passen zonder de vaste kern kwijt te raken. Ze spelen een belangrijke rol in spreek- en schrijftaal en dragen vaak culturele of historische connotaties met zich mee.

In taalkunde en lexicografie worden uitdrukkers behandeld als multiword expressions (MWE). Ze vormen belangrijke bronnen voor dictionaries, corpusonderzoek en natuurlijke-taalverwerking, omdat ze vaak niet te herleiden zijn uit de betekenis van individuele woorden. Voor vertaling en taalonderwijs vereisen uitdrukkers functionele gelijkwaardigheid of cultureel passende vertalingen, omdat letterlijke vertaling vaak misverstanden oplevert.

Typen uitdrukkers omvatten idiomatische uitdrukkingen (niet letterlijk te interpreteren), vaste zegswijzen en andere figuurlijke uitdrukkingen. Ze zijn door onderzoekers en taalgebruikers waardevol voor het begrijpen van taal- en cultuurverschillen en voor de stylistische expressie in literatuur en media.