uitdrukkelijke

Uitdrukkelijke is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord met de betekenis expliciet of ondubbelzinnig uitgesproken. Het duidt aan dat iets duidelijk en direct is gecommuniceerd, zonder ruimte voor twijfel of interpretatie. Het kan ook als bijwoord voorkomen in zinswendingen als “uitdrukkelijk verboden”, maar het meest gebruikelijk is dat het als adjectief vóór een zelfstandig naamwoord staat.

Het woord is afgeleid van uitdrukken (expressie tot uitdrukking brengen) en het achtervoegsel -lijk, waarmee het een eigenschap aanduidt. De vorm uitdrukkelijke komt voor wanneer het voorafgaat aan een bepaald substantief, zoals in de uitdrukkelijke verklaring of het uitdrukkelijke verbod. Deze attributieve vorm geeft aan dat de eigenschap van de verklaring of het verbod duidelijk en expliciet is.

Veelvoorkomende combinaties zijn uitdrukkelijke toestemming, uitdrukkelijk verzoek en uitdrukkelijk verbod. In contracten, wetten en beleidsdocumenten wordt het gebruikt om aan te geven dat iets expliciet vereist of toegestaan is. Voorbeeldzinnen zijn: “De werkgever vraagt uitdrukkelijke schriftelijke toestemming.” en “Er werd in de vergadering uitdrukkelijk benadrukt dat de regels gelden.”

Synoniemen zijn expliciet en duidelijk; het antoniem is impliciet (stilzwijgend, niet expliciet). In juridische en formele taal benadrukt uitdrukkelijkheid dat een maatregel of voorwaarde niet voortkomt uit een impliciete boodschap, maar uit een ondubbelzinnige mededeling.