temperatuurafhankelijke

Temperatuurafhankelijk is een term die wordt gebruikt om aan te geven dat een eigenschap, proces of fenomeen verandert als gevolg van temperatuurvariaties. De relatie tussen de eigenschap P en de temperatuur T kan lineair of niet-lineair zijn en wordt vaak uitgedrukt als P = f(T). Temperatuurafhankelijkheid komt voor in veel vakgebieden en is cruciaal voor ontwerp, interpretatie van experimenten en calibratie.

In de chemie beïnvloedt temperatuur de snelheid van reacties en de oplosbaarheid van stoffen. De snelheid volgt meestal het Arrhenius-model: k(T) = A exp(-Ea/(RT)), waardoor hogere temperaturen reacties sneller laten verlopen. In de materialenwetenschap beïnvloedt temperatuur de elektrische en magnetische eigenschappen, de structuur en fasetransities; bijvoorbeeld de weerstand van semiconductoren en de bandgap veranderen met temperatuur, en magnetische materialen hebben een kritische temperatuur (Curie) waar orde verdwijnt. In de biologie worden enzymactiviteiten en metabolische processen sterk bepaald door temperatuur, vaak weergegeven met Q10, de factor waarmee de snelheid bij elke 10°C stijgt of daalt.

In de techniek worden temperatuurafhankelijke eigenschappen gemeten en gekalibreerd, zoals de temperatuurcoëfficiënt van weerstand (TCR) bij sensoren en weerstanden. Ook bij koolstofmateriaal en polymeren is de temperatuurafhankelijkheid bepalend voor gedrag zoals glastemperatuur (Tg) en viscose. Modellering van temperatuurafhankelijkheid maakt gebruik van empirische formules en mechanistische benaderingen om voorspellende analyses mogelijk te maken.