suboptimalisatie

Suboptimalisatie is een verschijnsel waarbij verbeterings- of optimaliseringsinspanningen zich richten op onderdelen van een groter systeem in plaats van op het systeem als geheel. Het kan leiden tot een lagere algehele prestatie ondanks lokale winsten.

Oorzaken zijn onder meer afdelingen met eigen KPI’s, silo-denken, misaligned incentives, informatie- en kennisverschillen, en het ontbreken van een gemeenschappelijke, systeemgerichte doelstelling. In dynamische of multi-agentomgevingen kunnen besluiten die lokaal gunstig zijn, elders negatieve effecten veroorzaken.

Voorbeelden zijn onder andere: een bedrijf dat productievolumes maximaliseert in één afdeling zonder rekening te houden met doorlooptijden of voorraden in de hele keten; een software- of systeemontwerp dat CPU-efficiëntie in één module verhoogt maar geheugenoverhead of latentie elders vergroot; publieke beleidsmaatregelen die in een regio de uitgaven optimaliseren terwijl de toegankelijkheid of kwaliteit van diensten landelijk daalt.

Gevolgen kunnen bestaan uit hogere totale kosten, langere levertijden, lagere betrouwbaarheid en een verminderde veerkracht van het systeem.

Benaderingen om suboptimalisatie te beperken zijn onder meer systeemdenken en geïntegreerde doelstellingen, het afstemmen van KPI’s op brede systeemerie, multi-criteria of multi-objectieve optimalisatie, en het gebruik van simulatie, value-stream mapping en systems dynamics. Het doel is om het globale doel te definiëren en besluitvorming daarin te verankeren, bijvoorbeeld door gezamenlijke evaluatiemethoden en feedbackloops.

In literatuur wordt suboptimalisatie vaak besproken in organisatorische contexten, onder meer in verband met bounded rationality en satisficing, en als aandachtspunt bij ontwerp van complexe systemen.