stralingsblootstelling

Stralingsblootstelling is de hoeveelheid straling waaraan een persoon wordt blootgesteld. Het begrip omvat zowel ioniserende straling, zoals röntgen- en gammastraling, als niet-ioniserende straling, zoals elektromagnetische velden en radiogolven. Ioniserende straling kan weefsels beschadigen doordat energie in cellen wordt afgegeven.

De dosering van straling wordt meestal op verschillende manieren aangegeven. Een gebonden maat is de geïoniseerde dosis, uitgedrukt in gray (Gy), die de hoeveelheid afgeleide energie per kilogram weefsel aangeeft. Voor gezondheidsrisico’s wordt vaak gesproken in equivalente dosis en effectieve dosis, uitgedrukt in sievert (Sv). Hierbij wordt rekening gehouden met het soort straling en de gevoeligheid van verschillende weefsels, zodat men het verwachte gezondheidsrisico kan schatten.

Bronnen van stralingsblootstelling variëren. Ioniserende blootstelling treedt op bij medische beeldvorming (röntgen, CT), radiotherapie, kernindustrie en bepaalde industriële toepassingen. Natuurlijke bronnen, zoals radon in gebouwen en kosmische straling, dragen ook bij aan de totale blootstelling. Voor de openbare en arbeidsmatige blootstelling bestaan regelgeving en normen die variëren per land en regionaal.

Bescherming tegen stralingsblootstelling is gebaseerd op het principe ALARA: zo laag mogelijk, zo redelijkerwijs haalbaar. Praktische maatregelen zijn afstand nemen van de bron, tijd beperken, afscherming door materialen (bijv. lood), en monitoring met persoonlijke dosimeters. Regelgeving stelt limieten aan blootstelling: beroepsmatige blootstelling gemiddeld tot ongeveer 20 mSv per jaar (over een periode van vijf jaar), met een maximale jaarlijkse grens, en publieke blootstelling meestal beperkt tot ongeveer 1 mSv per jaar. Toezicht en handhaving geschieden via nationale autoriteiten en gezondheids-/veiligheidsbeleid.

Gezondheidsimpact is dosisafhankelijk. Hoge doses kunnen deterministische effecten veroorzaken (huidverbranding, radiogene ziekten), terwijl elke dosis mogelijk het risico op stochastic effecten zoals kanker verhoogt. De risico-inschatting bij lage doses gebruikt vaak het lineair geen-drempelmodel.

---