standaardwoordenboeken

Standaardwoordenboeken zijn lexicografische naslagwerken die de standaardtaal van een taal beschrijven. In het Nederlands richten ze zich op het Algemeen Nederlands en geven ze spelling, uitspraak, morfologie, semantiek en gebruiksvoorbeelden weer. Ze dienen als normatieve referentie voor onderwijs, media, redacties en publicaties, en onderscheiden zich van dialectwoordenboeken, vakwoordenboeken en slangwoordenboeken door hun focus op de standaardtaal en de bijbehorende spellingregels.

Een typisch lemma bevat het hoofdlemma, definities, verschillende betekenissen, etymologie en informatie over gebruikscontext, varianten en register. Verder staan er meestal uitspraaknotaties (vaak IPA), vervoegings- of verbuigingregels en verwijzingen naar verwante woorden. Voor leer- en taalgebruikgerelateerde onderwerpen worden soms voorbeeldzinnen, stijl- of taalkundige nuances en aanvullende opmerkingen toegevoegd. Digitalisering heeft de toegankelijkheid vergroot via zoekfuncties, audio-uitspraaksuggesties en koppelingen naar gerelateerde lemmas.

Er bestaan monolinguale standaardwoordenboeken (alleen Nederlands) en tweetalige of meertalige woordenboeken die vertaalopties bij elk lemma geven. In de Nederlandse context zijn bekend voorbeelden als Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, Prisma-woordenboek en edities van het Woordenboek der Nederlandse Taal (WNT). Het Groene Boekje, officieel spellinghandboek, geeft de correcte spellingsvormen en regels voor officiële teksten.

Historisch ontstonden standaardwoordenboeken uit verzamelingen van betekenissen en migreren ze naar corpora-gestuurde naslagwerken. Moderne versies gebruiken grote taalcorpora en frequentiegegevens om actuele betekenissen en gebruik te documenteren. Digitale versies, online dictionaries en aanvullend lesmateriaal maken de referentiepraktijk actueel en toegankelijk voor leerders, vertalers en professionals.