soortconcepten

Soortconcepten zijn criteria die wetenschappers hanteren om te bepalen wanneer twee populaties tot dezelfde soort behoren. Er bestaat geen universeel, allesomvattend concept; verschillende benaderingen zijn ontwikkeld en worden in verschillende takken van de biologie toegepast. De keuze van een concept hangt af van de onderzochte groep organismen, de beschikbare data en het doel van het onderzoek.

Het biologisch soortconcept, ontwikkeld door Ernst Mayr, definieert een soort als een groep populaties die in principe met elkaar kunnen voortplanten en reproductief geïsoleerd zijn van andere populaties. Dit concept legt nadruk op reproductieve isolatie en gene flow, maar is lastig toe te passen bij asexuele organismen, fossielen en veel planten.

Het morfologisch soortconcept stelt soorten vast op basis van herkenbare morfologische kenmerken. Het is historisch breed toegepast, vooral bij fossielen en groepen zonder duidelijke reproductieve grenzen. Nadelen zijn onder meer variatie binnen soorten, convergente gelijkenis en subjectieve keuzes over welke kenmerken tellen.

Het fylogenetisch of genealogisch soortconcept defineert soorten als monophyletische groepen die afstammen van een gemeenschappelijke voorvader en worden onderscheiden door synapomorfieën. Het is data-intensief en kan leiden tot veel meer, soms pequena, soorten door strengere criteria.

Het ecologische soortconcept baseert soorten op hun onderscheidende ecologische niches en adaptaties. Het benadrukt adaptieve kenmerken en kan werken bij overlappingen in morfologie, maar niche-omvang en sampling kunnen de uitkomsten beïnvloeden.

Het genetisch soortconcept kijkt naar genetische differentiatie en patroon van genetische variatie tussen populaties. Het wordt vaak in combinatie met andere concepten gebruikt om diversiteit en afstand tussen populaties te kwantificeren.

Beperkingen en discussies zijn inherent: hybriden, ringsoorten, polyploïdie en variatie in populatiegeschiedenis kunnen classificaties bemoeilijken. Bij bacteriën en sommige fungi ontbreken duidelijke reproductieve grenzen, waardoor andere concepten belangrijker zijn. In de praktijk hanteren wetenschappers vaak een pluralistische benadering, kiezen een concept op basis van de beschikbare data en doel van de studie, en erkennen dat verschillende concepten tot verschillende lijstjes van soorten kunnen leiden.