secularisering

Secularisering is het proces waarbij religie minder invloed uitoefent op het openbare leven en waarin religie steeds vaker als een privézaak wordt gezien. Het omvat een daling van religieus geloof en praktijk, minder invloed van religieuze autoriteiten op politiek en onderwijs, en een toename van neutraliteit en pluralisme in staatsinstellingen en beleid. In de Nederlandse literatuur wordt zowel secularisering als secularisatie gebruikt, maar beide verwijzen naar vergelijkbare ontwikkelingen.

Historisch gezien ontstond secularisering in westerse samenlevingen vooral vanaf de 19e eeuw door industrialisering, rationalisering, democratisering en de erkenning van scheiding tussen kerk en staat. Langzaam werd kerkelijke macht teruggedrongen en kregen overheid, media en onderwijs een meer seculiere inrichting. Globaal verloopt secularisering echter ongelijk: sommige regio’s zagen snelle afname van religieuze betrokkenheid, terwijl elders religie nog sterk aanwezig is in het dagelijks leven en in maatschappelijke instituties.

Belangrijke theoretische invalshoeken tonen een genuanceerd plaatje. De secularisatie-theorie stelt dat modernisering religie uit de publieke sfeer verdringt. Maar sociologen zoals Peter Berger benadrukten dat religie kan verschuiven naar privatiteit of publieke domein en nog steeds betekenis kan hebben voor identiteitsvorming en gemeenschap. In recente debatten spreekt men ook van post-seculariteit, waarbij religie opnieuw een zichtbare rol speelt in politiek en moraal. Er is veel discussie over de mate en snelheid van secularisering, mede door regionale verschillen en variatie in meetmethoden.

Indicatoren van secularisering zijn onder meer daling van lidmaatschap van kerken, afname van regelmatige kerkbezoek, vermindering van religieuze invloed op onderwijs en beleid, en een grotere scheiding tussen kerk en staat. Tegelijkertijd blijft religie in veel delen van de wereld levend, met duidelijke regionale variaties in geloofsbeleving en institutionele kracht.