ruptuur

Ruptuur is een term die verwijst naar het proces of resultaat van scheuren, barsten of breken in een materiaal, weefsel of structuur. Het kan zowel een plotseling als een geleidelijk optredend fenomeen beschrijven. De term komt uit het Franse rupture en het Latijn rupture, met dezelfde basisbetekenis van breken of uiteenvallen.

In de geneeskunde duidt ruptuur op een plotselinge scheuring van weefsels of organen. Dit kan door trauma, verhoogde druk, of verzwakking van weefsel ontstaan. Voorbeelden zijn ruptuur van bloedvaten bij aneurysma, ruptuur van organen na letsel, of ruptuur van de vruchtvliezen tijdens de zwangerschap. Klinische signalen variëren van plotselinge pijn en bloedingen tot shock. Behandeling is afhankelijk van locatie en oorzaak en kan spoedeisende chirurgie, bloedtransfusies of conservatieve zorg omvatten. Preventie richt zich op risicofactoren, trauma-preventie en vroegtijdige herkenning van waarschijnlijke zwakke plekken.

In de geowetenschap en de materiaalwetenschap verwijst ruptuur naar het breken van gesteente langs breuken of naar breuk van materialen onder belasting. Bij aardbevingen ontstaan rupturen langs falenerven van aardplaten. In materialen kan een component falen door ductiele of scheurende ruptuur, waarbij scheuren zich door het materiaal verbreiden. Fractuurmechanica bestudeert onder meer hoe spanning en defecten leiden tot scheuring en uiteindelijk tot structurele falen. Detectie en preventie omvatten niet-destructieve testen, design-optimalisatie en bewaking van spanningsniveaus.

In het dagelijks taalgebruik kan ruptuur ook verwijzen naar het plotseling beëindigen van een relatie, samenwerking of overeenkomst, oftewel een relatie- of contractbreuk.