regeneratiecapaciteit

Regeneratiecapaciteit is het vermogen van een organisme of weefsel om beschadigd weefsel te herstellen of te vervangen, zodat de oorspronkelijke structuur en functie zo veel mogelijk terugkeren. Regeneratie kan via celgroei en differentiatie plaatsvinden, ondersteund door stam- en progenitorcellen en diverse signaalroutes. In veel situaties gaat herstel echter gepaard met littekenvorming, wat de functionele opbrengst kan beperken.

Bij mensen varieert de regeneratiecapaciteit sterk per weefsel. De lever kan na gedeeltelijke verwijdering aanzienlijk regenereren; huid en epitheel van de darmen hebben een hoge turnover. Het hart en zenuwweefsel vertonen daarentegen beperkte regeneratie. Mechanismen omvatten resident stamcellen, progenitorcellen en groeifactoren die signalen sturen via paden als Wnt, Notch, TGF-β en BMP. Een belangrijk onderscheid is regeneratie versus reparatie: regeneratie probeert de oorspronkelijke structuur te herstellen, terwijl littekenvorming vaak leidt tot functioneel verlies.

Factoren die de capaciteit beïnvloeden zijn onder meer leeftijd, ziekte, voeding en omgevingsfactoren zoals ontstekingsreacties en roken. De weefselomgeving en de stamcelleniche spelen een cruciale rol. Diermodellen illustreren uiteenlopende capaciteiten: salamanders kunnen ledematen regenereren, zebravissen kunnen hartweefsel herstellen en planaria vertonen aanzienlijke vormregeneratie. Ook planten tonen vaak hoge regeneratieve mogelijkheden via meristematische cellen en callusvorming.

Toepassingen richten zich op regeneratieve geneeskunde, inclusief stamceltherapie, weefselengineering en de ontwikkeling van organoïden, biomaterialen en scaffolds die regeneratie ondersteunen. Uitdagingen zijn onder meer gecontroleerde differentiatie, voorkomen van tumorvorming en afstoting, evenals kosten en ethische overwegingen.

Metingen van regeneratiecapaciteit omvatten functionele en structurele evaluaties zoals wondgenezing, herstel van functie, histologisch bewijs en tracking van celdifferentiatie.