rechtsfictie

Rechtsfictie, in Dutch law, is een hulpmiddel waarmee de wet bepaalde omstandigheden, feiten of relaties behandelt alsof ze werkelijk bestaan, ook als dat in feitelijke zin niet zo is. Het is een door de wet gecreëerde veronderstelling die bedoeld is om rechtsgevolgen te realiseren, bronnen te vereenvoudigen of hiaten in de regelgeving te vullen. Ficties kunnen de wettekst geloofwaardig en uitvoerbaar maken door verandering of complexiteit te voorkomen.

Er bestaan verschillende vormen van rechtsficties. Een belangrijke categorie betreft ficties van rechtsfiguren of status, waarbij iemand of iets juridisch wordt behandeld alsof het aan een bepaalde status voldoet (bijvoorbeeld rechtspersoonlijkheid van een onderneming, waardoor een onderneming als aparte drager van rechten en plichten kan optreden). Een andere categorie ligt in fictieve handelingen of feiten: de wet behandelt een handeling als verricht of een gebeurtenis als gebeurd, terwijl dit in feitelijke zin nog niet heeft plaatsgevonden, om rechtsgevolgen teweeg te brengen.

Voorbeelden die in veel rechtsgebieden voorkomen, zijn onder meer de juridisch erkende personen/editie van ondernemingen als gescheiden van hun eigenaren, en bepaalde procesrechtelijke fictionele situaties zoals de veronderstelling dat een bericht rechtsgeldig is ontvangen bij correcte verzending aan het laatst bekende adres. In contract- en vermogensrecht kan een fictie worden gebruikt om levering, eigendomsoverdracht of andere rechtsfeiten aannemelijk te maken wanneer aan alle formele vereisten is voldaan.

Rechtsficties dienen met bemeten gerichtheid te worden toegepast: ze kunnen rechtszekerheid en efficiëntie bevorderen, maar ook de realiteit verdoezelen of misbruik mogelijk maken. Ze ontstaan doorgaans bij wetstekst of rechterlijke beslissingen en blijven onderworpen aan wettelijke en constitutionele grenzen.