rechtsbevoegd

Rechtsbevoegdheid is de juridische bevoegdheid om handelingen te verrichten die rechtsgevolgen hebben. Het bijvoeglijk gebruikte woord rechtsbevoegd beschrijft dat een persoon of organisatie de bevoegdheid van de wet heeft ontvangen om bepaalde handelingen te verrichten.

De reikwijdte van rechtsbevoegdheid hangt af van statutair status en regelgeving. Natuurlijke personen hebben bevoegdheden op basis van leeftijd en capaciteit; rechtspersonen oefenen ze via organen zoals bestuur en vertegenwoordigers. Overheidsinstellingen krijgen bevoegdheden door wetten, terwijl particulieren bevoegdheden kunnen verwerven via volmacht of contract.

Vertegenwoordiging en delegated authority vormen een belangrijk aspect: volmacht kan iemand anders namens een organisatie bevoegd maken. Professionals zoals notarissen en rechters handelen binnen een vastgesteld rechtsgebied en mogen specifieke acties verrichten, zoals het opmaken van authentieke documenten of het nemen van besluiten.

Rechtsbevoegdheid staat vaak in relatie tot handelingsbekwaamheid en rechtsbekwaamheid. Handelingsbekwaamheid gaat over het vermogen om handelingen persoonlijk te verrichten, terwijl rechtsbekwaamheid het vermogen betreft om rechten te hebben en verplichtingen aan te gaan. In organisaties oefent men rechtsbevoegdheid uit via de organen van de rechtspersoon.

Voorbeelden: een notaris heeft rechtsbevoegdheid om akten te passeren; een rechter mag vonnissen geven; een gemeente kan vergunningen verlenen en handhavingsbesluiten nemen.

Bevoegdheden kunnen beperkt of gebonden zijn aan voorwaarden en toezicht. Overtreding van een toegewezen rechtsbevoegdheid kan ongeldig zijn en aansprakelijkheid veroorzaken.

Samenvatting: rechtsbevoegdheid beschrijft wie wettelijk bevoegd is om acties met rechtsgevolgen te verrichten, onder welke omstandigheden en via welk gezagsapparaat. Het blijft een fundamenteel begrip in civiel, bestuurs- en strafrecht.