rechtopformaat

Rechtopformaat, in het Engels vaak aangeduid als portrait orientation, is een beeld- of paginaoriëntatie waarbij de hoogte groter is dan de breedte. In het Nederlands wordt het vaak aangeduid met rechtop of staand formaat, tegenover het liggende formaat (landscape) waarbij de breedte groter is dan de hoogte.

Het begrip wordt gebruikt in fotografie, drukkunst, publiceren en ontwerp. Een rechtopformaat is vooral geschikt voor verticale onderwerpen zoals portretten, silhouetten en bomen of gebouwen die langs een verticale as worden weergegeven. Het ontwerp kan hierdoor meer verticale ruimte bieden en leestekst of beeldpunten langs een lange verticale as plaatsen.

Technisch wordt het rechtopformaat gekenmerkt door een bepaalde beeldverhouding (aspect ratio). Veel voorkomende verhoudingen voor rechtopbeelden zijn 3:4, 4:5, 2:3 en 9:16 (het laatste is bijzonder populair voor mobiel videomateriaal en social media). De keuze van verhouding hangt af van het doel en het medium waarvoor het werk bestemd is.

Historisch gezien was het staande formaat lange tijd een standaard voor portretten en schilderijen, terwijl liggende formaten vaker werden gebruikt voor landschappen en bredere composities. Met de opkomst van digitale media en flexibele druktechnieken zijn beide oriëntaties in veel disciplines evenveel bruikbaar.

Toepassingsgebieden zijn onder meer portretfotografie en mode, boek- en tijdschriftontwerp, posters en affiches, en digitale media zoals mobiele apps en videocontent, waar rechtopformaat vaak overeenkomt met een efficiën gebruik van verticale ruimte op beeldschermen.