participiaalvormen

Participiaalvormen zijn niet-finite vormen van werkwoorden die een handeling of toestand beschrijven zonder persoons- en getalvermelding. In het Nederlands onderscheiden taalkundigen doorgaans twee hoofdtypen: het onvoltooid deelwoord (present participle) en het voltooid deelwoord (past participle). Beide vormen kunnen als bijvoeglijk naamwoord fungeren en in sommige constructies als besluitende of bindelementen van zinnen dienen.

Het onvoltooid deelwoord wordt gevormd door de stam van het werkwoord te verbinden met de uitgang -end (of -nde bij sommige vormen). Voorbeelden: lopend, schrijvend, werkend. Het onvoltooid deelwoord functioneert vooral als bijvoeglijk of bijwoordelijk attribuut: een lopende man, het schrijvende kind, het lopende verkeer. Het kan ook voorkomen in de omringende constructie met aan het lopen om een lopende handeling aan te geven, maar het geeft geen tijdaspect zoals het voltooid deelwoord.

Het voltooid deelwoord wordt gevormd met een ge- prefix en een uitgang -t of -d bij regelmatige werkwoorden, terwijl onregelmatige werkwoorden vaak afwijkende vormen hebben: gewerkt, gelopen, gezien, geweest, geworden, gegaan. Het voltooid deelwoord wordt gebruikt met hulpwerkwoorden hebben of zijn om samengestelde tijden te vormen (ik heb gewerkt; hij is gegaan) en om de lijdende stem tot uitdrukking te brengen (de brief is geschreven). Ook kan het fungeren als bijvoeglijk naamwoord: een geschreven brief, een geopend raam.

Samenvattend zijn participiaalvormen fundamenteel in de Nederlandse grammatica en leveren ze belangrijke middelen voor aspect, stem en adjectivisering van werkwoorden.