overgevoeligheidsreacties

Overgevoeligheidsreacties zijn ongunstige immuunreacties op stoffen die normaal gesproken geen schade veroorzaken. Ze kunnen allergisch of auto-immuun van aard zijn en kunnen zich ontwikkelen onmiddellijk of vertraagd na blootstelling. In de immunologie wordt vaak gesproken van vier hoofdtypen, volgens Gell en Coombs: I tot IV.

Type I is onmiddellijk of IgE-gemedieerd. Blootstelling aan een allergeen leidt tot cross‑linking van IgE op mestcellen en basfielen, met vrijgifte van histamine en andere mediatorenen. Dit veroorzaakt symptomen zoals huiduitslag, loopneus, benauwdheid en, in ernstige gevallen, anafylaxie. De reacties ontstaan meestal binnen minuten tot uren. Voorbeelden zijn pollenallergieën, voedselallergieën en insectensteken.

Type II is cytotoxisch. Hierbij richten IgG of IgM-antistoffen zich tegen celoppervlakken of extracellulaire matrix, wat complementactivatie en celbeschadiging kan veroorzaken. Voorbeelden zijn transfusiereacties, auto-immuunhemolyse en sommige pemphigus- of Goodpasture-ziekten. Reacties ontstaan meestal binnen uren tot dagen.

Type III is immuuncomplex-gebaseerd. Antigen-antistofcomplexen kunnen in weefsels depositeren en ontstekingsreacties door complement activeren. Denk aan serumziekte, bepaalde geneesmiddelreacties en vasculitis. Dankzij de immuuncomplexen ontstaan symptomen vaak binnen uren tot dagen na blootstelling.

Type IV is vertraagde-type, celgemedieerd. Geen antibodies zijn betrokken; T-cellen en macrofagen veroorzaken ontsteking. Reacties ontstaan meestal na 24–72 uur. Voorbeelden zijn contacteczeem door nikkel, latex of parfum, tuberculinereactie en afstoting van getransplanteerd weefsel.

Diagnostiek en behandeling richten zich op het vaststellen van het type reactie, vermijden van blootstelling waar mogelijk, en symptomatische of specifieke behandelopties zoals antihistaminica, corticosteroïden of, bij anafylaxie, adrenaline. Immunomodulerende therapieën kunnen nodig zijn bij auto-immuun typen.