ovariumcysten

Ovariumcysten zijn met vocht gevulde holten die zich op of in het ovarium kunnen vormen. De meeste cysten zijn goedaardig en verdwijnen vanzelf, maar sommige zijn symptomatisch of verzwijgen een onderliggende aandoening. Cysten kunnen functioneel zijn (gerelateerd aan de normale eisprong) of voortkomen uit andere oorzaken zoals goedaardige of zeldzame maligne afwijkingen.

Functionele cysten ontstaan tijdens de menstruatiecyclus. Een folliculaire cyste ontstaat wanneer een rijpende follikel niet opengaat, terwijl een corpus luteum cyste kan ontstaan na de ovulatie als het geel lichaam niet slinkt zoals normaal. Andere, minder frequente cysten zijn serieuze en mucineuze cystadenomen, endometrioma (ook wel “endometriotische cyste” genoemd), en dermoïde cysten (mature teratomen). Paraovariële cysten ontstaan naast het ovarium, maar kunnen soms aan het ovarium hangen. Maligne cysten komen vooral voor bij oudere vrouwen, en de kans op kanker is over het algemeen kleiner bij jonge vrouwen.

Symptomen variëren. Veel cysten geven geen klachten en worden toevallig bij beeldvorming ontdekt. Bij grotere cysten of bij scheuring, torsie of ontsteking kunnen buikpijn, een vol gevoel, misselijkheid of een snelle verandering in buikomvang optreden. De transvaginale echografie is de belangrijkste onderzoeksmethode om kenmerken te beoordelen; daarnaast kunnen bloedtesten en, indien maligniteitsrisico bestaat, tumormarkers zoals CA-125 worden aangevraagd. In sommige gevallen zijn MRI of CT-scan nodig.

Behandeling hangt af van de cyste en de klachten. Kleine functionele cysten verdwijnen vaak spontaan binnen enkele maanden; een afwachtend beleid met regelmatige controles is dan passend. Hormoonbehandeling kan recidief verminderen, maar geneest de cyste niet. Grotere cysten, cysten met verdachte kenmerken of aanhoudende klachten worden meestal chirurgisch behandeld via een laparoscopische cystectomie of, indien nodig, ovariële verwijdering; het doel is om de ovariumfunctie te behouden wanneer mogelijk. Prognose is doorgaans goed, vooral voor functionele cysten; bij postmenopauze is het risico op maligniteit groter en vereist afwijkende cysten zorgvuldige evaluatie. Bij plotselinge pijn of tekenen van complicatie moet direct medische hulp worden gezocht.