oppervlaktelichamen

Oppervlaktelichamen zijn epitheelcellen die de oppervlakken van het lichaam bekleden en zo het weefseloppervlak vormen dat organen, lichaamsholten en de huid beschermt en afsluit. Ze bekleden zowel de buitenhuid als slijmvliezen in het maagdarmkanaal, de luchtwegen en de urinewegen, evenals serosa die organen omgeeft. Het epitheel kan bestaan uit een enkelvoudige cellaag (simple epitheel) of uit meerdere lagen (stratified epitheel) en de cellen kunnen verschillende vormen aannemen, waaronder plaveisel (plat), kubisch en cilindrisch. Gespecialiseerde typen epitheel bevatten trilhaartjes (cilia) of produceren slijm via gobletcellen, en microvilli voor een vergrote oppervlakte. Een belangrijk onderscheid is tussen keratinized (verhoornd) epitheel, bijvoorbeeld in de huid, en non-keratinized epitheel, zoals in de mond en slokdarm.

Functies van oppervlaktelichamen omvatten bescherming tegen mechanische en chemische schade en het vormen van een barrière tegen ziekteverwekkers. Ze nemen ook deel aan selectieve permeabiliteit en transport, spelen een rol bij absorptie (bijvoorbeeld in de darm) en secretie (zoals slijm of klierproducten). Sensorische functies komen voort uit gespecialiseerde epitheeltypen, bijvoorbeeld reukepitheel in de neusholte. Bewegingsapparaat van slijm via trilhaartjes helpt bij Verplaatsing van slijm en deeltjes.

Ontwikkeling en onderhoud verlopen via stamcellen in de basale laag van het epitheel; deze cellen delen en differentiëren naar oppervlaktelichamen. De snelheid van vernieuwing varieert per weefsel, zo vernieuwt huidepitheel zich langzamer dan darm- of neusepitheel. Klinisch kunnen epitheliale vernieuwing en differentiatie verstoord raken, wat kan leiden tot aandoeningen zoals dysplasie, metaplasie of epitheliale carcinomen, waaronder plaveisel- en adenocarcinomen.