opmerkzaam

Opmerkzaam is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat een eigenschap beschrijft van iemand of iets dat snel dingen opmerkt en aandacht schenkt aan details. Een opmerkzaam persoon let goed op wat er om hem heen gebeurt en heeft oog voor subtiele signalen. De term kan positief klinken, bijvoorbeeld in werk of studie, maar in sommige situaties kan opmerkzaamheid ook als prikkelende nieuwsgierigheid worden ervaren, afhankelijk van de toon en context. Een tegenovergestelde eigenschap is onoplettend of onoplettzaam.

Het woord is afgeleid van het werkwoord opmerken (waarnemen, merken) met het achtervoegsel -zaam, dat aanduidt dat iets een kenmerk of eigenschap beschrijft. In die zin betekent opmerkzaam ongeveer 'de neiging hebben om op te merken' of 'het vermogen te merken'.

In het dagelijks taalgebruik kun je zeggen dat iemand opmerkzaam is wanneer die persoon details opmerkt, snel patronen doorziet of signalen oppikt. In professionele of academische context wordt opmerkzaamheid vaak gewaardeerd: beoordelaars, leraren en onderzoekers zoeken juist naar iemand die opmerkzaam is en geen belangrijke informatie over het hoofd ziet.

Synoniemen en gerelateerde begrippen zijn onder meer oplettend, waakzaam en alert. Een verwante term is opmerkelijk, maar die verwijst naar wat opvallend of buitengewoon is, juist niet naar de eigenschap van iemand die aandachtig waarneemt.