ongeïoniseerde

Ongeïoniseerde is een term uit de chemie en farmacie die verwijst naar een stof die in oplossing geen netto positieve of negatieve lading draagt. Dit staat tegenover geïoniseerde vormen, waarbij moleculen wel geladen zijn doordat ze een of meer elektronen verloren of gewonnen hebben. Ionisatie is vaak reversibel en afhankelijk van de omgeving.

De mate van ionisatie hangt sterk af van de pH van de omgeving en van de zuurgraad of basiteit van de stof, uitgedrukt via de pKa. Voor zuren geldt dat bij lagere pH-waarden meer van het molecuul ongeïoniseerd is, terwijl bij hogere pH-waarden het iongedeelte toeneemt. Voor basen geldt een tegengestelde tendens: hoe hoger de pH, hoe groter het aandeel ongeïoniseerd. Deze regulering van ionisatie beïnvloedt de oplosbaarheid, het transport door membranen en de farmacokinetiek van verbindingen.

In de biologie en geneeskunde zijn ongeïoniseerde vormen doorgaans minder wateroplosbaar maar beter in het passeren van celmembranen door lipide lagen, wat de absorptie en verdeling in het lichaam beïnvloedt. Omdat ionisatie afhangt van pH, kan het verschil in pH tussen compartimenten (bijv. maag, bloed, weefsels) leiden tot “ion trapping”, waarbij een stof in een bepaald compartiment accumuleert doordat deze daar meer ionisch is dan in andere compartimenten.

Voorbeelden van relevante contexten zijn zwakke zuren en zwakke basen, waarvan de ongeïoniseerde fractie bepalend is voor opname en werking in biologische systemen. In milieuwetenschappen speelt ongeïoniseerde versus ionische status ook een rol bij oplosbaarheid en opname in organismen.