metodologie

Metodologie is een systematische studie van de principes, aannames en procedures die ten grondslag liggen aan onderzoek en besluitvorming. In tegenstelling tot louter het toepassen van methoden onderzoekt metodologie waarom een bepaalde aanpak geschikt is in een gegeven context, welke beperkingen er bestaan en hoe resultaten geïnterpreteerd en gevalideerd moeten worden. De term komt uit het Frans méthodologie, afgeleid van het Grieks meta- 'na' en hodos 'weg'.

Een metodologische analyse omvat onder meer epistemologie en ontologie (de aard van kennis en werkelijkheid), onderzoeksontwerp, selectie van dataverzamelingsmethoden, steekproefkaders, data-analysetechnieken, en kwaliteits- en ethische overwegingen. Het doel is transparantie en reproduceerbaarheid: onderzoekers moeten kunnen verklaren waarom zij keuzes maakten en hoe die keuzes de bevindingen beïnvloeden.

Er bestaan verschillende soorten metodologieën, afhankelijk van disciplinair belang en onderzoeksdoel. Kwantitatieve metodologie richt zich op numerieke data en statistische inferentie; kwalitatieve metodologie op interpretatieve, inductieve aannemingsprocessen; gemengde methoden combineren beide. Daarnaast onderscheidt men theoretische verbanden (ontwerpfilosofie) en praktische toepassingen (onderwijs, beleid, industrie).

Ontwikkeling van een metodologie volgt vaak een stappenplan: formuleren van onderzoeksvraag, articuleren van aannames, kiezen van een ontwerp en data-instrumenten, data-verzameling en analyse, interpreteren van resultaten, en evalueren van beperkingen en betrouwbaarheid. Door middel van literatuur en reflectie wordt de metodologie afgewogen tegen alternatieve benaderingen en ethische normen.

Metodologie biedt een raamwerk voor kwaliteitsonderzoek en beleidsvorming, maar is afhankelijk van veronderstellingen en context. Kritiek richt zich op mogelijke biases, overgeneralisatie en de soms verplichtende aard van paradigma's. In academische kringen is het onderwerp van studie en onderwijs en vormt het de basis voor verantwoorde kennisproductie.