letterverwisseling

Letterverwisseling is een type spellingsfout waarbij de volgorde van twee aangrenzende letters in een woord per ongeluk wordt omgedraaid, waardoor een onjuiste of ongebruikelijke spelling ontstaat. Het is een veel voorkomende vorm van typografische of handschriftfouten en kan zowel in getypte als in handgeschreven teksten voorkomen.

In de taalkunde wordt het vaak aangeduid als transpositie of lettertranspositie. De meest voorkomende vorm is een transpositie van aangrenzende letters. Minder vaak voorkomen niet-aangrenzende transposities, waarbij letters die niet direct naast elkaar staan worden verwisseld. Letterverwisselingen kunnen leiden tot verwarring, vooral wanneer het betreffen woorden zijn die op zichzelf bekend zijn.

Oorzaken van letterverwisselingen liggen meestal in cognitieve en motorische processen. Bij typen spelen snelheid, automatisme en hand-oogcoördinatie een rol, terwijl bij handschrift fouten kunnen ontstaan door motorische planning of vermoeidheid. Fonetische gelsijkenissen tussen letters en klanken kunnen eveneens bijdragen aan het ontstaan van fouten tijdens spelling.

Gevolgen en bestrijding: moderne spellingscontrole en automatische correctie kunnen veel gevallen detecteren en corrigeren, maar subtiele of zeldzame transposities blijven soms onopgemerkt. Voor lerenden en schrijvers ligt de bestrijding vooral in metrum- en knopvoeringsoefeningen, grondige proofreading en aandacht voor veelvoorkomende fouten. In onderwijs- en taaltechnologie-contexten worden patronen van letterverwisselingen geanalyseerd om schrijfrisico’s te verminderen.

Zie ook: transpositie, typografische fout, spellingfout, typografie.