leksemów

Leksem (liczba mnoga leksemy) to podstawowa jednostka leksykalna w lingwistyce, która opisuje stałe znaczenie danego słowa i obejmuje wszystkie jego formy fleksyjne. W odróżnieniu od pojedynczych odmian, które zmieniają się w zależności od kategorii gramatycznych, leksem reprezentuje zestaw powiązanych form, które razem tworzą jedną koncepcję semantyczną. Do jednego leksemu należą więc wszystkie formy danego słowa, na przykład formy czasownika „czytać”: czytam, czytasz, czytają, czytałem, czytalibyśmy i tak dalej.

W praktyce leksem często bywa utożsamiany z lemą, czyli formą podstawową używaną jako wejście w słownikach. Przykładowo leksem odpowiadający czasownikowi „czytać” ma lemę „czytać”. Jednak w niektórych ujęciach termin leksem bywa używany szerzej i obejmuje także dodatkowe właściwości semantyczne i syntaktyczne związane z danym słowem.

Leksemy dzielą się także na proste (jednowyrazowe) i wielowyrazowe (frazy leksykalne). Te drugie tworzą stałe jednostki o wspólnym znaczeniu, takie jak „na wszelki wypadek” czy „pod rządami”. Wielowyrazowe leksemy wymagają odrębnej analizy w słownikach i w przetwarzaniu języka naturalnego.

Zastosowania leksemów obejmują leksykografię, analizę semantyczną i syntaktyczną, budowę baz danych językowych oraz przetwarzanie tekstu. Poprawne rozpoznanie leksemów kluczowe jest dla zrozumienia znaczeń, relacji między wyrazami i efektywnego wyszukiwania informacji.