kognitivistische

Kognitivistische verwijst naar een groep theoretische benaderingen in de psychologie en het onderwijs die de nadruk leggen op de mentale processen die betrokken zijn bij waarneming, geheugen, denken en leren. Deze benadering ontstond tijdens de cognitieve revolutie van de jaren vijftig en zestig, als reactie op het behaviorisme, en beklemtoont dat inzicht in interne cognitieve processen nodig is om gedrag en leren te verklaren.

Hoofdconcepten zijn onder meer informatieverwerking als metafoor voor de werking van de geest, mentale representaties zoals schema’s en scripts, en de rol van aandacht, perceptie, geheugen (werkgeheugen en langetermijngeheugen), probleemoplossing en metacognitie. Leren wordt gezien als het organiseren en wijzigen van cognitie via cues, strategieën en herhaalde ervaring, met aandacht voor hoe kennis wordt gecodeerd, opgeslagen en opgeroepen.

Toepassingen en invloed van kognitivistische benaderingen zijn zichtbaar in onderwijs en psychologisch onderzoek. Ontwerpprincipes richten zich op het ondersteunen van schemaontwikkeling, gerichte instructie en het beheren van cognitieve belasting. Belangrijke modellen zijn de informatieverwerkingsbenadering (bijv. Atkinson en Shiffrin) en schema-theorie. In de latere ontwikkeling heeft cognitieve load theory van Sweller een significante rol gespeeld in didactiek en multimedia-ontwerp.

Verhoudingen tot andere stromingen: kognitivisme contrasteert met behaviorisme door de focus op interne processen, terwijl het later heeft geleid tot integraties met constructivistische en socioculturele invalshoeken die motivatie en context meenemen. Kritieken wijzen onder meer op een mogelijk te grote nadruk op interne processen en onderwaardering van sociale factoren.

Samengevat zien kognitivistische benaderingen leren als het veranderen en organiseren van mentale structuren en processen die informatie verwerken, opslaan en toepassen in handelen.