kalken

Kalken is een bouw- en restauratiepraktijk waarbij lime-based coatings op muren en plafonds worden aangebracht. Het begrip verwijst naar lagen zoals kalkmortel en kalkverf (kalkwas) die worden toegepast op bakstenen of stucwerk. Kalken heeft een lange traditie in Nederland en Vlaanderen en wordt nog steeds toegepast, vooral bij de restauratie van historische gebouwen, vanwege de mogelijkheid om te ademen en vocht te reguleren.

Het materiaal achter kalken bestaat uit kalk, oftwel calciumoxide of calciumhydroxide, dat ontstaat bij het branden van kalksteen. Kalk wordt doorgaans gebruikt als kalkslak of kalkput zodat het bindmiddel voor mortels ontstaat. Er bestaan verschillende typen kalkmortels: luchtkalk (niet-hydraulische kalk) die uithardt door blootstelling aan kooldioxide en hydraulische kalk die kleine hoeveelheden klei of pozzolaan materiaal bevat en sneller en beter bestand is tegen vochtig weer. Kalkmortel wordt aangevuld met zand en soms fossiel of fijn grind, afhankelijk van toepasing en gewenste sterkte. Kalkpleisters en kalkwas zijn finishlagen die ademend blijven en esthetisch voordeel leveren.

Toepassing vindt meestal plaats in meerdere dunne lagen: eerst een onderlaag, daarna een of meer lagen kalkmortel of kalkpleister, gevolgd door een afwerklaag of kalkwas. Bij buitenwerk is een waterdichte maar ademende laag gewenst; binnen kan kalkwas een matte, verfrissende afwerking geven. Het proces vereist zorgvuldige voorbereiding van het oppervlak en aandacht voor hechting, vochtregulering en compatibiliteit met onderliggende materialen.

Kalken is vooral waardevol voor historische gebouwen vanwege de compatibiliteit met oude bakstenen en stucwerk, het vermogen vocht te laten verdampen, en de mogelijkheid tot reversibiliteit bij restauratie. Het vergt vakkennis over materiaalkeuze, mengverhoudingen en weersomstandigheden om lange termijnprestaties te garanderen.