intellectueeleigendomsbeperkingen

Intellectueeleigendomsbeperkingen is het verzamelbegrip voor wettelijke regels die intellectuele eigendomsrechten beperken of begrenzen. Het begrip verwijst naar uitzonderingen, licenties en andere instrumenten die het gebruik van beschermd materiaal mogelijk maken zonder toestemming van de rechthebbende, om publiek belang, cultuur, wetenschap en innovatie te bevorderen. De term kan varianten kennen, zoals intellectuele eigendomsbeperkingen of beperkingen op intellectuele eigendom.

Het gebied bestrijkt verschillende rechtstakken, waaronder auteursrechten, octrooirechten, merkenrechten en handelsgeheimen, en de bijbehorende databank- en auteursrechten. Bij auteursrechten bestaan er voorbeelden van beperkingen en uitzonderingen zoals quoterecht, citatenrecht, educatieve of onderzoeksdoeleinden, bibliotheek- en archiefgebruik en bepaalde vormen van news reporting of parodie. Daarnaast kan openbaarmaking, digitalisering en tekst- en data-mining onder specifieke voorwaarden toegestaan zijn.

Voor octrooien en merken bestaan ook beperkingen en regimes voor zogenaamde dwanglicenties, land- of regelingstoegang onder bepaalde omstandigheden, en het principe van uitputting van rechten bij eerste verkoop. Handelsgeheimen kennen bovendien uitzonderingen die bescherming bieden tegen misbruik van vertrouwelijke informatie, terwijl rechtspraak en mededingingsregels misbruik en oneerlijke praktijken kunnen tegenhouden.

In de Europese en nationale context vormen deze beperkingen een balans tussen prikkels voor innovatie en toegang tot kennis en cultuur voor het publiek. Nationale wetgeving, zoals auteurswet en octrooiwet, wordt aangevuld met EU-richtlijnen en jurisprudentie om deze evenwichtige werking te waarborgen. Zie ook: auteursrecht, octrooirechten, merkenrecht, handelsgeheim.