hoofdbetekenis

Hoofdbetekenis is een term uit de lexicografie en semantiek die verwijst naar de primaire, centraal ervaren betekenis van een woord. Het is de kernbetekenis waarmee de overigen vaak verwant zijn en waaruit andere senses kunnen voortvloeien. Een woord kan meerdere betekenissen hebben (polysemie), maar de hoofdbetekenis fungeert als uitgangspunt in veel taalbeschrijvingen en woordenboeken.

Bij de opstelling van een woordenboek wordt doorgaans de hoofdbetekenis als eerste genoemd; de overige betekenissen worden als bijbetekenissen of secundaire betekenissen geordend. De bepaling kan variëren afhankelijk van het register, de doelgroep en de gebruikte corpora. Frequentie van gebruik, prototypicaliteit van situaties en diachrone veranderingen spelen een rol bij het vaststellen van de hoofdbetekenis.

Voorbeeld: het Nederlandse woord bank heeft vaak als hoofdbetekenis “meubel om op te zitten”. De betekenis “financiële instelling” is meestal een bijbetekenis of wordt als aparte lemma behandeld, afhankelijk van het woordenboek.

Het concept benadrukt dat betekenissen kunnen verschuiven in de loop der tijd en dat wat als hoofdbetekenis geldt, niet altijd in alle contexten de meest voor de hand liggende is. Het onderscheid tussen hoofdbetekenis en bijbetekenissen helpt bij taalanalyse, taalonderwijs en lexicografische keuzes.