hersennetswerken

Hersennetswerken zijn gedistribueerde netwerken van hersengebieden die functioneel met elkaar samenwerken om cognitieve functies, perceptie en gedrag mogelijk te maken. Ze vormen een raamwerk voor hoe informatie wordt verwerkt en gecoördineerd. Het begrip wordt bestudeerd met beelden die functionele connectiviteit in kaart brengen (meestal rusttoestand-fMRI) en met structurele connectiviteitmetingen (diffusion MRI), waarmee paden van witte stof en hun organisatie zichtbaar worden.

Belangrijke netwerken zijn onder meer het Default Mode Network (DMN) met de mediale prefrontale cortex, de posterior cingulate/precuneus en pariëtale regio's; het Frontoparietale Controle Netwerk (FPN); en het Salience Network (SN) met de insula en de anterior cingulate. Daarnaast onderscheiden we Dorsale Attentie Netwerken (DAN) en Ventale Attentie Netwerken (VAN), en netwerken die taal en sensorimotorische functies ondersteunen. Netwerken kunnen in rust of tijdens taken actief zijn en vertonen vaak dynamische herconfiguratie afhankelijk van context.

Architectuur is modular, met knooppunten (hubs) die cruciale verbindingspunten vormen tussen modules. Typische hubs bevinden zich in de posterior cingulate/precuneus, de mediale en laterale prefrontale cortex en de temporoparietale regio’s. De netwerken laten zich kenmerken door klein-wereld-eigenschappen en efficiënte verbindingen, en veranderen met ontwikkeling, veroudering en ziekte.

Ziekten en ontwikkeling tonen veranderingen in netwerken. Veranderingen in DMN- en SN-connectiviteit zijn waargenomen bij ouderdom en neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer, en bij psychiatrische aandoeningen zoals schizofrenie en autismespectrumstoornissen, met uiteenlopende patronen van versterkte of verzwakte verbindingen.

Hoewel vooruitgang is geboekt, blijven interpretatie en reproduceerbaarheid afhankelijk van methoden en van individuele variatie. Beeldvorming, bewegingsartefacten en het type fMRI beïnvloeden resultaten.