hemelhelderheid

Hemelhelderheid is de mate waarin de hemel helder en waarneembaar is, zowel overdag als ’s nachts. In de meteorologie verwijst het naar de afwezigheid of geringe aanwezigheid van bewolking en nevel die het zicht belemmeren; in astronomie en waarnemingen heeft het vooral betrekking op de transparantie van de atmosfeer en de mate van lichtvervuiling die zicht op hemelobjecten beïnvloedt.

Schaal en meting zijn niet uniform vastgelegd. In het weerbericht wordt vaak gesproken in termen van bewolking (bijv. 0 tot 8 oktas), waarbij 0 oktas staat voor volledig heldere hemel. Voor nachtelijke waarnemingen wordt hemelhelderheid ook uitgedrukt met helderheidsindicatoren zoals de achtergrondhemel (magnet per vierkante boogminuut) of de Bortle-schaal, die de mate van lichtvervuiling weergeeft. Praktisch gezien bepaalt deze helderheid of heldere objecten zoals de zon, maan, planeten of sterren goed zichtbaar zijn.

Factoren die hemelhelderheid beïnvloeden zijn onder meer bewolking, nevel en vochtigheid, stof en aerosolen in de lucht, temperatuursynchrone stabiliteit en, vooral ’s nachts, lichtvervuiling. Regionale en seizoensgebonden variaties spelen ook een rol: droogtegebieden en hoge plateaus kunnen veel dagen met hoge hemelhelderheid kennen, terwijl stedelijke gebieden vaker een verminderd uitzicht hebben door lichtvervuiling.

Toepassingen van hemelhelderheid omvatten weersverwachting, luchtvaart, zonne-energieplanning en waarnemingen in de astronomie. Het begrip is daarmee relevant voor zowel dagelijks functioneren als wetenschappelijke observatie. See also: bewolkt, lichtvervuiling, sterrekunde.