gezondheidsstelsels

Gezondheidsstelsels zijn de georganiseerde systemen waarin samenlevingen gezondheidszorg en volksgezondheid plannen, leveren en financieren. Ze bestaan uit publieke en private instellingen, regelgeving, financieringsstromen en informatiesystemen die samen bepalen hoe zorg beschikbaar is, tegen welke kosten en met welke kwaliteit en toegankelijkheid.

Kernonderdelen van een gezondheidsstelsel zijn financiering, levering en organisatie van zorg, governance en regelgeving, informatiemanagement en arbeid. Financiering kan plaatsvinden via belastingen, premies of verzekering; levering omvat huisartsenzorg, ziekenhuiszorg, geestelijke gezondheidszorg en preventie; governance regelt beleid, kwaliteitsstandaarden en toezicht; informatiesystemen verzamelen en uitwisselen patiëntgegevens en resultaten; arbeid omvat artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners.

Verschillende modeltypen worden onderscheiden op basis van hoe zorg wordt gefinancierd en georganiseerd. Het Beveridge-model is vaak staatssysteemgefinancierd en -geleverd; het Bismarck-model gebruikt verplichte ziekteverzekeringen die door werkgevers en werknemers worden gefinancierd; het National Health Insurance-model werkt via een enkel publiek of semi-publiek fonds met particuliere aanbieders. In de praktijk bestaan veel stelsels uit hybride systemen die elementen van meerdere modellen combineren.

Prestaties van gezondheidsstelsels worden gemeten aan toegankelijkheid, betaalbaarheid, kwaliteit en efficiëntie. Belangrijke indicatoren zijn bereik van preventie en immunisatie, wachttijden, gezondheidsuitkomsten, financiële bescherming tegen zorgkosten en verdeling van zorg over bevolkingsgroepen.

Voorbeeldend kenmerken: in Europa bestaan diverse stelsels met universele dekking, variërend van streng gereguleerde publieke systemen tot gemengde systemen met verplichte verzekeringen. Nederland bijvoorbeeld combineert een verplichte basisverzekering via private verzekeraars met staatsregulering en garantiestellingen, terwijl andere landen verschillend sturen op toegankelijkheid en kostenbeheersing.