gezondheidsachterstanden

Gezondheidsachterstanden is de term die verwijst naar verschillen in gezondheid tussen bevolkingsgroepen die voortkomen uit sociale en omgevingsfactoren en niet uitsluitend uit genetische aanleg. In Nederland en wereldwijd uiten deze achterstanden zich in verschillen in levensverwachting, gezonde levensverwachte duur (HLE), de prevalentie van chronische aandoeningen en sterfte door vaak vermijdbare aandoeningen, evenals in verschillen in toegang tot en gebruik van preventie en zorg.

Determinanten. De belangrijkste oorzaken liggen in sociaaleconomische factoren zoals inkomen, onderwijsniveau en arbeidspositie. Daarnaast spelen migratie- en etnische achtergrond, leeftijd en geslacht een rol, evenals geografische factoren zoals stedelijke versus landelijke gebieden en woonomgeving, huisvesting en blootstelling aan milieuverontreiniging. Toegang tot zorg, gezondheidservaring en gezondheidsvaardigheden beïnvloeden ook de kans op tijdige preventie en behandeling, en ervaringen van discriminatie kunnen achterstanden vergroten.

Meting en monitoring. Gezondheidsachterstanden worden gemeten met indicatoren als levensverwachting, gezonde levensverwachte duur, voortijdige sterfte en vermijdbare ziekenhuisopnames, evenals de dekking en toegankelijkheid van preventieve diensten en screeningprogramma's. In Nederland leveren CBS, RIVM en andere instituten regelmatig gegevens aan om trends te volgen, verschillen tussen groepen zichtbaar te maken en gerichte interventies te evalueren.

Beleid en aanpak. Vermindering van gezondheidsachterstanden vereist samenwerking tussen zorg, onderwijs, woonbeleid en arbeidsmarkt. Het beleid richt zich op gelijke toegang tot basale gezondheidszorg via de zorgverzekeringsstaat, preventieprogramma's en gerichte maatregelen voor kwetsbare groepen, evenals verbeteringen in leefomstandigheden en taal- en gezondheidsvaardigheden. Regionale en gemeentelijke initiatieven, evaluaties en internationale uitwisseling dragen bij aan het verkleinen van de kloof.