gemetaboliseerd

Gemetaboliseerd is de toestand waarin een stof in het lichaam wordt omgezet door enzymatische processen tot een of meer metabolieten. Dit vindt vooral plaats in de lever, maar ook in andere organen zoals de dunne darm, longen en nieren. Het doel is de stof meestal wateroplosbaarder te maken en zo uitscheiding te vergemakkelijken.

Metabolisme verloopt doorgaans in twee fasen. Tijdens fase I worden functionele groepen geïntroduceerd of blootgelegd door oxidatie, reductie of hydrolyse, meestal door enzymen uit de cytochroom P450-familie. Tijdens fase II worden de metabolieten geconjugeerd aan glucuronaat, sulfaat, glutathion of andere groepen, waardoor ze nog polarer worden en beter uit het lichaam worden verwijderd.

De resulterende metaboliet kan minder actief, even actief of actiever zijn dan de oorspronkelijke stof. Sommige geneesmiddelen zijn prodrugs die pas in het lichaam worden omgezet tot de actieve vorm. Het metabolisme bepaalt mede de farmacokinetiek: snelheid van afbraak, plasma- en weefselconcentraties, effectduur en toxiciteitsrisico.

Verschillen tussen mensen komen door genetische variatie in metaboliserende enzymen (bijv. CYP2D6, CYP3A4), leeftijd, lever- of nierfunctie, en medicijninteracties die enzymen remmen of induceren. Voeding en alcohol kunnen ook invloed hebben.

Voorbeelden: codeïne wordt door CYP2D6 omgezet in morfine; tamoxifen wordt omgezet tot endoxifen; bij een overdosis paracetamol kan metabolisme leiden tot de toxische metaboliet NAPQI. Deze voorbeelden illustreren hoe metabolisme werking en veiligheid van medicijnen beïnvloedt.

Samengevat: gemetaboliseerd is een kernbegrip in farmacologie en toxicologie, bepalend voor werking, duur en risico van stoffen in het menselijk lichaam.