gedragsstoornissen

Gedragsstoornissen is een verzamelnaam voor een groep psychiatrische stoornissen bij kinderen en jeugdigen die zich kenmerken door een terugkerend patroon van afwijkend en schadelijk gedrag ten opzichte van anderen, de eigen omgeving of de maatschappelijke normen. De belangrijkste vormen die in de jeugdzorg en klinische praxis voorkomen zijn oppositieel-opstandige stoornis (ODD) en gedragsstoornis (conduct disorder, CD). Soms wordt gesproken van een continuüm van oppositie-elkeit en agressie naar anderen.

Bij ODD vertonen kinderen en jongeren gedurende minimaal zes maanden een patroon van prikkelbare of boosheid, snel geïrriteerde stemmingen, ruzieachtige houding jegens autoriteit en frequente verzet tegen regels. Bij CD vertonen jongeren gedragsbeelden die inbreuk maken op de rechten van anderen en op maatschappelijke normen, zoals agressie tegen mensen of dieren, materiële schade, bedrog of diefstal, en ernstig ruziel gedragsregels overtredend gedrag. CD kan vroeg begin (voor de puberteit) of late begin vertonen en is meestal verder geassocieerd met grotere psychosociale problemen dan ODD.

Diagnostiek gebeurt volgens gestandaardiseerde classificaties zoals de DSM-5 of de ICD-10/11. Een grondige evaluatie omvat doorgaans observaties, input van ouders en school, en screening op comorbide aandoeningen zoals ADHD, angst- en stemmingsstoornissen en leerstoornissen. ODD en CD kunnen samen voorkomen met andere gedragsstoornissen en problematische familiale of omgevingsfactoren.

Behandeling is multimodaal en gericht op gedragsverandering, steun aan ouders en omgeving, en preventie van recidive. Veelgebruikte interventies zijn oudermanagementtraining, cognitieve gedragstherapie, familie- en schoolgerichte programma’s. Medicatie speelt meestal een ondersteunende rol bij comorbide aandoeningen zoals ADHD of bij ernstige symptomen, maar wordt zelden gebruikt als stand-alone behandeling voor de stoornissen zelf. Prognose varieert; vroege herkenning en effectieve behandeling verbeteren de uitkomst en kunnen de kans op langdurige problematiek en antisociaal gedrag verminderen.