gedragsactivatie

Gedragsactivatie (GA) is een behandelbenadering uit de psychologie die depressie gericht aanpakt door mensen te helpen actiever deel te nemen aan belonende activiteiten en door vermijding te verminderen. Het idee is dat depressie vaak gepaard gaat met terugtrekking; minder activiteit leidt tot minder positieve ervaringen en verergering van somberheid. Door systematisch meer betrokken te raken bij betekenisvolle en plezierige bezigheden kan de stemming verbeteren en de motivatie terugkeren.

De kern van GA bestaat uit: evaluatie van bestaande activiteiten en patronen van vermijden; doelgericht plannen van haalbare activiteiten; activiteitenschema's en activiteitendagboeken; monitoring van stemming in relatie tot activiteit; geleidelijke opbouw van taken (graded task assignment); toepassing van bekrachtiging en contingentieplanning; en vaak ook verkenning van persoonlijke waarden om motivatie te vergroten. GA wordt vaak geleverd als een korte, gestructureerde interventie en kan in verschillende settings plaatsvinden: één-op-één, in groepen, in de eerstelijnszorg, of via digitale/zelfhulpprogramma's.

Evidence: meta-analyses tonen aan dat GA effectief is bij depressie en soms even effectief of beter dan cognitieve therapie, met voordelen als snelle verbetering en lagere kosten. Het is vooral effectief voor milde tot matige depressie en kan als stand-alone behandeling worden ingezet of als onderdeel van een breder cognitief–gedragstherapeutisch traject. Bij complexe of ernstige stemmingsstoornissen kan GA deel uitmaken van een uitgebreider behandelplan.

Relatie tot andere behandelvormen: GA is een kernonderdeel van veel cognitief–gedragstherapeutische benaderingen, maar kan ook zelfstandig worden toegepast. Het richt zich primair op gedrag en inzet van positieve reinforcement voordat de cognities uitgebreid aan bod komen. Implementatie wordt ondersteund door klinische richtlijnen en wordt vaak aangepast aan individuele mogelijkheden, cultuur en voorkeuren.