Home

gedachtenexperiment

Een gedachtenexperiment is een hypothetische situatie die in de verbeelding wordt doorlopen om concepten, theorieën of gevolgtrekkingen te testen zonder fysieke uitvoering. Het doel is intuïtie te verkennen, de consequenties van aannames zichtbaar te maken en grenzen van kennis of theorie op te sporen. De term is van origine Duits (Gedankenexperiment), maar in het Nederlands wordt het begrip breed toegepast in filosofie, natuurkunde, wiskunde en ethiek.

Veel bekende voorbeelden illustreren verschillende doelstellingen. Schrödingers kat belicht de onzekerheden in de kwantumtheorie; Maxwell's demon

Kenmerken van gedachtenexperimenten zijn onder andere dat ze afhankelijk zijn van logische analyse en veronderstellingen, geen

Historisch ontstonden gedachtenexperimenten in vroege filosofie en wiskunde; in de moderne wetenschap kregen ze grote bekendheid

onderzoekt
de
relatie
tussen
entropie
en
informatie;
het
tramprobleem
(of
trolley-probleem)
wordt
gebruikt
in
ethiek
om
morele
besluitvorming
te
analyseren;
gedachtenexperimente
zoals
de
hersen
in
een
vat
of
het
Boltzmann-brein
raken
aan
epistemisch
scepticisme
en
de
betrouwbaarheid
van
waarneming.
fysieke
uitvoering
vereisen
en
vaak
onrealistische
omstandigheden
toelaten
om
conceptuele
helderheid
te
verschaffen
of
theorieën
ter
discussie
te
stellen.
Kritiek
richt
zich
op
de
afhankelijkheid
van
intuïtie
en
de
mogelijkheid
dat
verbeeldingskaders
misleidend
zijn
als
de
aannames
niet
goed
aansluiten
op
de
werkelijkheid.
door
Einstein
en
anderen
die
relatieve
verschijnselen
via
denkbeelden
weergaven.
Vandaag
blijven
ze
een
belangrijk
didactisch
en
onderzoeksinstrument
in
wetenschap
en
ethiek.