filopoden

Filopoden, in het Nederlands ook wel filopodia genoemd, zijn dunne, actine-rijke uitsteeksels van het plasmamembraan die bij veel cellen voorkomen. Ze tasten de omgeving af en dienen als leidraad bij migratie en weefselvorming. Filopodia ontstaan aan de voorkant van bewegende cellen en kunnen adhesie- en signaalpunten in de extracellulaire matrix verkennen.

Structuur en vorm: Filopoden hebben een diameter van ongeveer 0,1 tot 0,3 μm en kunnen lengtes bereiken van meerdere tientallen micrometers. Ze bestaan uit bundels van actinefilamenten die parallel langs elkaar gerangschikt zijn en sterk gebundeld door eiwitten zoals fascin. Actinepolymerisatie aan de tip drijft de uitgroei van het uitsteeksel aan, ondersteund door eiwitten uit de familie formins (bijv. mDia2, Daam1) en Ena/VASP. Regulatie gebeurt via Rho-family GTPasen zoals Cdc42.

Functie: Filopodia dienen voornamelijk als sensoren van de omgeving en helpen cellen chemotactisch te migreren. Ze kunnen leiden tot de vorming van adhesiepunten en richting geven aan beweging. Bij neurale ontwikkeling spelen ze een rol bij neurietuitgroei en geleiding. Ze zijn ook betrokken bij immuunreacties en weefselreparatie. In sommige gevallen kunnen ze fungeren als routes voor virussen of als routes waardoor cellen verbindingen maken met de extracellulaire matrix.

Relatie met andere protrusies en dynamiek: Filopoden onderscheiden zich van lamellipodia, die bredere actine-netwerken vormen. Filopodia zijn meestal kortdurend en dynamisch, met voortdurende cycles van uitgroei en retractie; soms kunnen ze adhesiepunten verankeren en daarmee een brug vormen naar langere uitsteeksels of neurale processen. Hun activiteit wordt onderzocht vanwege een rol in ontwikkeling, geneeskunde en infectiebiologie.