federacji

Federacja to forma organizacji państwa, w której suwerenne jednostki administracyjne, takie jak stany, kantony lub regiony, tworzą wspólne państwo poprzez przekazanie części kompetencji organowi centralnemu. W odróżnieniu od państwa unitaryjnego, w federacji władza rozdzielona jest między dwoma poziomami: centralnym a regionalnymi.

Kluczowe cechy federacji to zapisana konstytucja, podział kompetencji między poziomem federalnym a jednostkami, oraz możliwość rozstrzygania sporów na drodze sądowej. Wiele federacji utrzymuje dwie izby parlamentu: izbę reprezentującą lud i izbę reprezentującą regiony, a także odrębne organy sądowe, w tym sąd konstytucyjny, do kontrolowania zgodności ustaw z konstytucją. Często występuje mechanizm politycznej interakcji między rządami federalnymi a rządami regionalnymi.

Historia federacji wiąże się z potrzebą zarządzania dużymi, zróżnicowanymi terytorialnie państwami. Najbardziej znanym modelem pozostają Stany Zjednoczone, które po uchwaleniu konstytucji w 1787 roku stały się klasycznym przykładem federalnego państwa. Inne przykłady to Kanada (1867), Australia (1901), Niemcy (1871), Szwajcaria (1848) i Indie (1950).

Zalety federacji to lepsze odzwierciedlenie różnorodności regionalnej, większa elastyczność polityk i możliwość eksperymentowania na poziomie lokalnym. Wady to biurokracja, ryzyko konfliktów kompetencyjnych między poziomami władzy oraz kosztowne mechanizmy rozstrzygania sporów.

W praktyce występują różne warianty, w tym federalizmy symetryczne i asymetryczne, gdzie niektóre jednostki mają większe prerogatywy. Istotne jest rozróżnienie między dewolucją a trwałym podziałem władzy: w dewolucji władza jest przekazywana z centrum na rzecz regionów, przy zachowaniu jednolitości prawa ogólnego w państwie.