favoritismi

Favoritizm, kayırmacılık olarak da adlandırılan ve belirli bireylere, kişisel yakınlık, ilişkiler veya grup üyeliğine dayanarak öncelik tanıma veya ayrıcalıklı muamele gösterme uygulamasıdır; bu muamele genellikle yetenek, performans veya tarafsız kriterler yerine subjektif ilişkileri temel alır. Terim, farklı kültürlerde ve dillerde benzer biçimlerde kullanılabilir.

Bu olgu ailelerden başlayıp iş, eğitim, siyaset ve medya gibi pek çok alanda görülebilir. Sık karşılaşılan biçimler arasında akrabalık kayırması (nepotizm), dost veya müttefiklerin lehine kayırma (cronyizm) ve siyasi/ideolojik bağlılığa dayalı kaynak dağıtımı olan patronaj sayılabilir. Kurumsal bağlamda favoritizm, işe alım, terfi, görev dağılımı, performans değerlendirmesi veya kaynaklara erişim gibi alanlarda nesnel kriterlerin dışına çıkabilir.

Kayırmacılığın nedenleri arasında bilişsel önyargılar ve in-group kayırması, sadakat normları, belirsiz veya kapalı karar süreçleri, güç dengesizlikleri ve kurumsal kültür yer alır. Bilinçsiz önyargılar da bu süreci kolaylaştırabilir.

Etkileri geniş kapsamlıdır: adalet duygusunu zedeler, çalışanlar arasında moral ve motivasyonu düşürür, verimliliği ve rekabeti olumsuz etkiler, organizasyon içinde eşitsizliği derinleştirebilir ve kurumun itibarına zarar verebilir; bazı durumlarda yasal ve etik sorunlara yol açabilir.

Azaltmaya yönelik stratejiler şeffaf ve nesnel kriterler, standardize edilmiş değerlendirme süreçleri, karar alma sürecine katılımı çoğaltma ve farklı bakış açılarını içeren karar makineleri oluşturma gibi önlemleri içerir. Ayrıca çıkar çatışması yönetimi, denetimler, eğitimler ve etik kurallar ile raporlama mekanizmaları da kullanılır. Bazı durumlarda kayırmacılık önlenemeyecek ölçüde bütünleşik bir pratiktir; ancak etkilerini en aza indirebilmek için kurumsal politika ve hesap verebilirlik gereklidir.