epistemiciteit

Epistemiciteit is een term uit de taalkunde en filosofie die verwijst naar de eigenschap van een uitspraken die aangeeft wat de spreker denkt, gelooft of weet over de waarheid van die uitspraak. Het gaat om de epistemische modaliteit of het epistemische standpunt ten aanzien van de proposities, oftewel hoe zeker of onzeker de spreker is, of welke informatiebron aan de uitspraak ten grondslag ligt.

In de taalkunde beschrijft epistemiciteit hoe talen de houding ten opzichte van kennis en bewijs codifiëren. Dit kan gebeuren via modaliteit (bijvoorbeeld waarschijnlijk, mogelijk, zeker), adverbia, vbz. werkwoorden of zinsconstructies die de bron van informatie en de mate van zekerheid aangeven. Epistemiciteit onderscheidt zich van de deontische modaliteit (mogelijkheden zoals toestemming of verplichting) en van alethische modaliteit (waarheidswaarde onder noodzakelijkheid of contingen). In veel talen wordt epistemiciteit ook beïnvloed door evidentialiteit, dus de bron of het bewijs voor de uitspraak.

Veelvoorkomende uitdrukkingen die epistemiciteit vormen in het Nederlands omvatten woorden en uitdrukkingen als waarschijnlijk, mogelijk, misschien, zeker, het lijkt, het schijnt en volgens mij/volgens de getuigen overgenomen informatie. Voorbeeldzinnen: “Het regent waarschijnlijk.” “Misschien komt hij morgen.” “Ik ben ervan overtuigd dat het klopt.” Deze voorbeelden tonen hoe woordkeuze en grammaticale middelen de mate van zekerheid en de herkomst van de kennis markeren.

Toepassingen van epistemiciteit vinden plaats in linguïstisch onderzoek, pragmatiek en filosofie van kennis, waar men onderzoekt hoe sprekers hun stellingen positioneren ten opzichte van waarheid, twijfel en bron van informatie.