dylatacja

Dylatacja (od łac. dilatatio) to termin używany w wielu dyscyplinach naukowych, oznaczający poszerzenie, powiększenie lub rozszerzenie otworu, przestrzeni lub obiektu, a czasem także rozszerzenie czasowe w zależności od kontekstu. W języku potocznym i technicznym stosuje się go do opisania procesów, które powodują zwiększenie średnicy lub objętości.

W geometrii dylatacja to przekształcenie, które powiększa lub pomniejsza figurę względem stałego punktu — środka dylatacji — o czynnik k. Każdy punkt P niech zostaje przemieszczony wzdłuż prostej łączącej go ze środkiem do punktu P' takiego, że CP' = k·CP. Dla k>1 figura rośnie, 0<k<1 kurczy się, a k<0 odwraca orientację. Dylatacja zachowuje kierunki i kształt (pojęcie podobieństwa).

W biologii i medycynie dylatacja odnosi się do rozszerzenia naturalnego przejścia lub otworu, na przykład rozszerzenia naczyń krwionośnych (vasodilatacja) lub źrenic (dylatacja źrenic), a także rozwierania szyjki macicy podczas porodu. Termin bywa stosowany także w kontekście procedur medycznych, takich jak dylatacja i wyłyżeczkowanie.

W fizyce, a także w kontekście teorii względności, mówi się o dylatacji czasowej (czasowej dylatacji czasu), gdzie ruchome zegary wydają się tykać wolniej niż zegary w spoczynku. Dylatacja występuje również w naukach materiałowych i inżynierii w związku z rozszerzaniem materiałów pod wpływem temperatury, wilgoci lub innych czynników środowiskowych.