delokaliseerde

Delokaliseerde is een Nederlandse term die vooral in wetenschappelijke contexten voorkomt. Het is de verleden tijdsvorm en het bijvoeglijk naamwoord van de werkwoorden delokalizeren of delokaliseren, wat betekent dat iets niet lokaal is gebonden maar verspreid is over meerdere atomen of regio’s. In vakliteratuur wordt vaak gesproken over delokalisatie of delokalizatie als proces of toestand van verspreiding.

Etymologie en gebruik

Het woord is afgeleid van het Engelse delocalize en verschijnt in het Nederlands via de werkwoorden delokalizeren of delokaliseren. Beide varianten komen voor in vakliteratuur, waarbij delokaliseerde of delokaliseerd vaak wordt gebruikt om aan te geven dat elektronen of ladingsdragers niet aan één locatie zijn gebonden maar zich over een systeem uitstrekken. Het verschil tussen delokalizeren en delokaliseren is meestal niet semantisch maar stilistisch; sommige disciplines geven de voorkeur aan één van beide vormen.

Toepassingen in de chemie

In de chemie beschrijven delokaliseerde elektronen een elektronensysteem waarin de elektronen zich niet aan één atoom binden, maar over een geconjugeerd systeem of een molecuulring verspreiden. Voorbeelden zijn aromatische verbindingen zoals benzeen, waar elektronen zich via resonanties over meerdere koolstofatomen verdelen. Delokalisatie verlaagt doorgaans de totale energie van het systeem en verklaart stabiliteit en bepaalde spectroscopische eigenschappen.

Toepassingen in de natuurkunde en materialenwetenschap

In metalen en halfgeleiders spreken we ook van delokaliseerde elektronen of ladingsdragers, die vrij door het kristal kunnen bewegen. Dit brengt concepten als elektrische geleiding en bandstructuren met zich mee, waarin elektronenzones worden beschreven die niet aan individuele atomen zijn gebonden.

Zie ook: delokalisering, delokalizatie, resonantie.