datamisbruik

Datamisbruik is het onrechtmatig of onbevoegd gebruiken van gegevens, met name persoonsgegevens, op een manier die niet in lijn is met wet- of regelgeving, de doeleinden van verwerking of de verwachtingen van de betrokkene. Het kan betrekking hebben op verzamelen, opslaan, wijzigen, doorgeven of publiek maken van data zonder geldige basis of toestemming.

Veelvoorkomende vormen van datamisbruik zijn onder meer ongeautoriseerde toegang door medewerkers of derden, het verkopen of doorverkopen van data zonder toestemming, profilering en gerichte reclame op basis van gevoelige kenmerken, manipulatie of vervalsing van gegevens, en het gebruik van data buiten het doel waarvoor deze zijn verzameld. Ook inzamelingen die verder gaan dan noodzakelijke doeleinden of langdurige bewaring van data kunnen als datamisbruik worden gezien.

Het wettelijke kader rondom datamisbruik is in de Europese Unie vastgelegd in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG/GDPR). In Nederland houdt de Autoriteit Persoonsgegevens toezicht op naleving. Organisaties dienen verantwoorde verwerking te waarborgen, gegevens te beveiligen en incidenten tijdig te melden. Privacy-by-design, data-minimalisatie en accountabilitiestructuren zijn belangrijke principes; misbruik kan leiden tot boetes, civiele aansprakelijkheid en reputatieschade.

Risico’s van datamisbruik treffen zowel individuen als de samenleving: identiteitsdiefstal, financiële schade, discriminerende besluitvorming en een verminderd vertrouwen in digitale diensten. Preventie vereist passende beveiligingsmaatregelen (toegangsbeheer, encryptie, pseudonimisering), continue risicoanalyses, duidelijke toestemming en heldere informatierichtlijnen.

Betrokkenen hebben rechten zoals inzage, rectificatie, wissing, beperking van verwerking en dataportabiliteit. Organisaties moeten waakzaam blijven, adequaat reageren op verzoeken en bij vermoeden van misbruik onmiddellijk handelen.